Savunma ve haberleşme alanında dışa bağımlılıktan kurtulmanın tek yolu, teknolojiyi yerli olarak tasarlamak ve üretmekti.
ASELSAN 1919 ve 1920 Cep Telefonları: Kaçırılmış Bir Yerli Teknoloji Fırsatı
Türkiye’nin teknoloji tarihinde unutulmuş ama bir o kadar da gurur verici bir sayfa vardır: ASELSAN’ın geliştirdiği ilk yerli cep telefonları, ASELSAN 1919 ve ASELSAN 1920 modelleri. Bugün “yerli üretim” tartışmalarında sıkça gündeme gelen bu telefonlar, yalnızca bir elektronik cihaz olmanın ötesinde, Türkiye’nin kendi teknolojisini üretme iddiasının da simgesiydi. Ancak ne yazık ki, tıpkı 1961’de üretilen ilk yerli otomobilimiz Devrim gibi, bu telefonlar da tarihin “tozlu raflarına” kaldırıldı.
Tarihsel Arka Plan: Ambargodan Doğan Bir Sanayi
1974 Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası Türkiye’ye uygulanan silah ambargosu, ülkemizi savunma sanayinde bağımsız olma yoluna itti. Bu dönemde ASELSAN, HAVELSAN, ASPİLSAN gibi kritik savunma şirketleri kuruldu. ASELSAN’ın vizyoner genel müdürü M. Hacim Kamoy, o yıllarda “ulusal teknolojiye dayanma” politikasını hayata geçirdi. Ona göre:
Hiçbir ülke, kendisine stratejik üstünlük sağlayan kritik teknolojiyi başka bir ülkeye vermeyecekti.
Savunma ve haberleşme alanında dışa bağımlılıktan kurtulmanın tek yolu, teknolojiyi yerli olarak tasarlamak ve üretmekti.
Bu ilke doğrultusunda ASELSAN, 1980’den 2000’e kadar geçen süreçte 115 farklı cihaz geliştirdi. Bunların 95’i tamamen Türk mühendisleri tarafından özgün olarak tasarlanmıştı.
Mobil İletişime İlk Adım
1990’ların başında dünya iletişim sektörü hızlı bir dönüşüm geçiriyordu. Sabit telefonlardan mobil iletişime geçiş başlamıştı. Türkiye’de de ilk GSM şebekesi 1993’te devreye girdi. Bu gelişmeleri yakından izleyen ASELSAN, 1994’te bir proje ekibi kurarak yerli cep telefonu üretimine girişti.
Yaklaşık üç yıllık bir çalışma sonucunda, 5 milyon dolarlık bir Ar-Ge yatırımıyla ASELSAN 1919 modeli ortaya çıktı. Cihaz Danimarka’da test edildi, İngiltere’den sertifika aldı ve Türkiye’yi dünyada cep telefonu üreten dokuzuncu ülke konumuna yükseltti.
ASELSAN 1919 ve 1920: Teknik ve Kullanıcı Özellikleri
İlk model olan ASELSAN 1919, sağlam yapısı ve fonksiyonlarıyla dönemin muadilleriyle eşdeğerdi. Ardından gelen ASELSAN 1920, daha gelişmiş özelliklerle 1997’de piyasaya sürüldü.
Öne çıkan özellikleri arasında:
117 gramlık hafif tasarım
Titreşim özelliği (Türkiye’de ilk defa)
24 çeşit melodi (İzmir Marşı, 9. Senfoni, Türk Marşı vb.)
Ajanda, alarm, konferans görüşme, çağrı yönlendirme
Çok dilli destek (Türkçe, İngilizce, Almanca, Fransızca)
Gelişmiş güvenlik ayarları (PIN, şifreleme, SIM koruma)
ASPİLSAN üretimi yerli batarya
Hatta araç içi kullanım için sesle arama yapabilen kitler geliştirilmişti. Bu yönüyle telefon yalnızca döneminin değil, geleceğin de teknolojilerini işaret ediyordu.
Dağıtım Sorunu ve Endüstriyel Baskılar
1919 modeli büyük ilgi gördü, ancak ASELSAN dağıtım konusunda zorluk yaşadı. 1920 modeli için dağıtım, o dönem Türkiye’nin en yaygın telefon dağıtım firması olan KVK’ya verildi. Ne var ki, iddialara göre firmanın isteksizliği ve yabancı şirketlerin baskıları süreci sabote etti.
Mühendislerin anlattıklarına göre:
Nokia, KVK üzerinde ASELSAN ürünlerini satmaması için baskı yapıyordu.
Ericsson, baz istasyonları üzerinden operatörlere nüfuz ederek ASELSAN’ın önünü kesmeye çalışıyordu.
Sonuçta, yüksek kaliteye sahip yerli telefonlar kullanıcıya ulaşamadı. Hatta üzerinde çalışılan bir sonraki modelin dünyanın ilk renkli ekran telefonu olabileceği ifade ediliyor. Ancak proje durduruldu ve Türkiye, cep telefonu üretiminde büyük bir fırsatı kaybetti.
Kaçırılan Fırsatın Anlamı
ASELSAN cep telefonları, yalnızca bir ürün değil, teknoloji bağımsızlığı için bir umuttu. Eğer bu girişim devam ettirilebilseydi:
Türkiye, 2000’li yılların başında küresel telefon üreticileri arasında yerini alabilirdi.
Yüksek katma değerli teknoloji ihracatıyla ekonomiye büyük katkı sağlanabilirdi.
Bugün hâlâ tartışılan “yerli ve milli teknoloji” söylemleri çok daha güçlü bir zemine oturabilirdi.
Ancak tarihin tekrar eden bir ironisi gerçekleşti: Tıpkı Devrim otomobili gibi, ASELSAN cep telefonları da çeşitli engellemelerle “raf ömrünü” tamamladı.
Sonuç: Geleceğe Ders
ASELSAN 1919 ve 1920, “yerli malı yurdun malı” klişesinin ötesinde, gerçekten dünya standartlarında üretilmiş telefonlardı. Bu hikâye, ülkemizin sahip olduğu mühendislik kabiliyetini, vizyoner isimlerin çabalarını ve aynı zamanda kaybedilen fırsatları hatırlatıyor.
Bugün, yapay zekâdan savunma teknolojilerine kadar pek çok alanda yeniden “yerli ve milli üretim” hedefleri konuşuluyor. ASELSAN cep telefonlarının hikâyesi bize şu gerçeği öğretiyor:
Teknoloji yalnızca üretmekle değil, onu sahiplenmek ve yaşatmakla anlam kazanır.
VİDEO İZLE İlk Yerli Cep Telefonu ASELSAN 1919 ve Macerası
