Mar Sahduna Ziyareti

Mar Sahduna, 7. yüzyılın kültürel karmaşasına önemli düşünsel katkılar sağlamış ve toplumsal uyumu teşvik etmiştir. Süryani Hristiyanlığının ahlaki tekâmülünde ve kültürel gelişiminde büyük bir rol oynayarak, özellikle Süryanice dilinin derinleşmesine ve yayılmasına katkıda bulunmuştur.

Mar Sahduna Ziyareti

Tarihi kayıtlara göre, Süryani kültürü, Kardu (Cudi) yöresinde kadim bir geçmişe sahiptir. Bu dağ silsilesinde, milattan öncesi döneme ait Asur kabartmaları ve milattan sonrası döneme ait köyler, kiliseler ve manastırlar, bu geçmişin günümüze ulaşan kalıntılarıdır.

Kardu (Cudi) Dağı'nın eteklerinde, sırtı kalelere benzeyen sarp kayalıklara yaslanan Hassana köyü de bu geçmişin bir yadigârıdır.

Tıpkı diğer yöreler gibi Kardu (Cudi) Dağında bulunan kilise ve manastırlar da, Süryani kültürünün ve dilinin gelişmesinde merkezi bir rol oynamıştır. Tarihin farklı dönemlerinde buralarda çok önemli edebi çalışmalar yapılmıştır. Bu sayede çok sayıda el yazması ve edebi eser ortaya çıkmıştır. 1808 yılında Hassana-Mar Muşe Kilisesi'nde yazılan (istinsah edilen) Süryanice İncil, o dönemde burada oldukça gelişkin ve zengin bir Süryanice edebi dilin var olduğunu göstermesi açısından önemli bir referanstır.

Hassana köyü, 1993 yılında yaşadığı acı göçün ardından on yıllarca hüzünle baş başa kalmış, köylüler, Bethnahrin/Mezopotamya topraklarından uzakta, kaybettikleri topraklarının hasretiyle, Avrupa'da başka bir hayat kurmuşlardır.

Asur Kralı Sanharip’in yazlık olarak kullandığı doruklarda, Kardu (Cudi) Dağı’nın eteklerinde, Hassana Köyü’nün karşısındaki yamaçta, Aziz Mar Sahduna adına bir dua evi bulunur. Tüm olumsuz koşullara rağmen, bu dua evi günümüze kadar varlığını koruyabilmiştir.

2014 yılında Hassana köyü yeniden hayata döndüğünde, Markos Dirlik (Beth Muro) ve köylülerin özverili katkılarıyla, Mar Sahduna'nın bu dua evi onarılarak yeniden bina edilmiştir.

Bu dua evinin onarımı, rastgele alınmış bir karar değildir. Aksine, köyün kimliğine ve tarihine yeniden kavuşma yolunda atılmış manevi bir adımdır. Çünkü taş yığınına dönüşmüş bir yapının yeniden hayat bulması, o mistik yamaçlarda var olma mücadelesi veren köylülerin geçmişe olan bağlılığını ve kültürel miraslarını yaşatma kararlılığını göstermektedir.

Bu anlamlı endamıyla Mar Sahduna, uzaklardan bile olsa, köye gelenlerin ruhlarına selam gönderir gibi durmaktadır. Özellikle geceleri, Mar Sahduna'nın parlayan ışığı, sanki karanlık denizlerin ortasında umut ışığını taşıyan bir deniz feneri gibi huzurlu hayatı arayanlara göz kırpmaktadır. Işıltılarıyla o ışık, insanın içini ferahlatırken, karanlıkları dağıtarak huzurla dolu bir yarının umudunu fısıldamaktadır.

Sahduna ismi Süryanice olup "şehit" anlamına gelir. Mar Sahduna, 7. yüzyılın başlarında yaşamış önemli bir monastik yazar ve edebiyatçıdır. Halmon’da (Beth Nuhadra, bugünkü Duhok dolayları) doğmuş, annesi ve dindar bir kadın olan Şirin’in etkisiyle manastır hayatına yönelmiştir. Beth Abe Manastırı’nda bir keşiş olarak yaşamış, ancak 635-640 yılları arasında Beth Garmay’a episkopos olarak atanmıştır[1].

Mar Sahduna’nın en önemli yapıtı, 837 yılında Urfa’da kopyalanmış bir el yazması halinde günümüze ulaşan Mükemmellik Kitabı (Book of Perfection - ܟܬܒܐ ܕܫܘܡܠܝ ܕܘܒܪ̈ܐ) adlı eserdir. Ancak, eser tam olarak korunamamıştır. İki bölümden oluşan kitabın günümüze kısmen ulaşan birinci bölümü, Hristiyan ahlakının doktrinel temellerini ele almakta ve hem topluluk içinde hem de münzevi yaşamda mükemmelliğe ulaşma idealini tanımlamaktadır. İkinci bölüm ise çeşitli erdemler üzerine ayrıntılı bir tartışma içermektedir.

Bu eserin dikkat çeken özelliklerinden biri, çok sayıda Kutsal Kitap alıntısı ve göndermesi içermesi, ancak neredeyse hiç Kutsal Kitap dışı kaynaklara atıfta bulunmamasıdır. Mar Sahduna’nın bilinen diğer eserleri arasında beş mektubu ve Bilgelik Üzerine Özdeyişler adlı çalışması bulunmaktadır.

Görüldüğü gibi, Mar Sahduna, 7. yüzyılın kültürel karmaşasına önemli düşünsel katkılar sağlamış ve toplumsal uyumu teşvik etmiştir. Süryani Hristiyanlığının ahlaki tekâmülünde ve kültürel gelişiminde büyük bir rol oynayarak, özellikle Süryanice dilinin derinleşmesine ve yayılmasına katkıda bulunmuştur.

Ahlaki konuları ele aldığı eserleriyle, döneminin dini ve felsefi çatışmalarına ışık tutmuş ve birleştirici bir etki yaratmıştır. Mar Sahduna’nın Süryanice kaleme aldığı eserler, dilsel ve edebi açıdan büyük bir değer taşımaktadır. Bu eserler, yalnızca Süryani Hristiyan düşüncesinin değil, aynı zamanda dünya edebiyatının da önemli bir parçası olmuş ve vazgeçilmez referans kaynakları arasındaki yerini korumuştur.

Öze dönüşü sağlama konusunda, içsel arınma ve öz eleştiri mantığıyla benlik aynasına bakmanın gerekliliğini vurgulayan Mar Sahduna'nın aşağıdaki düşüncesi, tekâmül süreci hakkında çarpıcı anlamlar taşımaktadır. İçsel bir yargıyla öz farkındalık çağrısı yapmakta, insanın dış dünyayı yargılamak yerine, kendi içindeki karanlıkları, gizlilikleri ve düşünceleri sorgulaması gerektiğini vurgulamaktadır. İnsan, dışsal gerçeklikteki hataları ve kusurları görmektense, kendi içsel evrenine yönelerek, karanlıkları aydınlatmalı ve bu süreci sadece kendisi ve Rabbi arasında yaşamalıdır. Manevi arınma ve içsel aydınlanma sürecini ve öz-yargının önemini hatırlatırken şöyle diyor Mar Sahduna:

«.... ܫܬܽܘܿܩ ܡܳܕܶܝܢ ܡܼܶܢ ܕܺܝܼܢܳܐ ܕܰܠܒܰܪ ܡܶܢܳܟ. ܘܥܽܘܼܠ ܠܳܟ ܒܕܺܝܼܢܳܐ ܥܰܡ ܥܰܘܠܳܐ ܕܰܒܓܰܘܳܟ. ܫܰܪܳܐ ܠܰܡܥܰܩܳܒܽܘܼ ܟܰܣ̈ܝܳܬܳܐ ܕܰܒܠܶܒܰܟ. ܒܨܺܝܼ ܣܽܘܼܥܪ̈ܳܢܶܐ ܕܰܠܓܰܘ. ܕܽܘܼܢ ܚܽܘܼ̈ܫܳܒܶܐ ܕܬܰܡܳܢ. ܐܰܢܗܰܪ ܠܳܟ ܫܪܳܓܳܐ ܕܢܽܘܼܗܪܳܐ. ܕܬܶܚܙܶܐ ܟܰܣ̈ܝܳܬܶܗ ܕܚܶܫܽܘܼܟܳܐ ܕܒܳܟ. ܐܰܦܶܩ ܛܡܺܝܼܪ̈ܳܬܶܗ. ܘܦܰܪܣܳܐ ܣܬܺܝܼܪ̈ܬܶܗ ܒܶܝܬ ܠܳܟ ܘܠܰܐܠܳܗܳܐ. ܩܕܳܡ ܕܢܶܡܛܶܐ ܝܰܘܡܳܐ ܕܰܩܕܳܡ ܟܽܠܢܳܫ ܒܢܽܘܼܗܪܳܐ ܕܰܠܥܶܠ ܢܶܬܦܰܪ̈ܣܝܳܢ...»

"…O halde sus, senin dışında olanı yargılama. İçindeki insafsızlığı yargılamaya bak. Yüreğindeki gizlilikleri araştırmaya başla. İçsel eylemleri(ni) sorgula. Oradaki düşünceleri yargıla. Sendeki karanlıkları görebilmen için iç dünyanı ışığın çırasıyla aydınlat. Sendeki o karanlıkta saklı olan ne varsa, onu ortaya çıkar. Yukarıdaki ışıkla herkesin önünde ifşa edileceği (o) gün gelmeden önce, o karanlığın sırlarını yalnızca kendin ve Rabbin arasında ortaya çıkar."

Yusuf Beğtaş

[1]